تا آخرین سال قرن بیستم، علی‌رغم این که بیش از چهار دهه از ساخت نخستین فیلم‌های پویانمایی ایران و بیش از سه دهه از نخستین پویانمایی‌های کانون می‌گذشت، با این حال نمایش آثار پویانمایی در ایران محدود به برنامه‌های جنبی (عموماً به همراه فیلم‌های مستند و داستانی) جشنواره‌های داخلی بود. این بی‌مهری و بی‌توجهی به هنر پویانمایی این مرز و بوم در شرایطی صورت می‌گرفت که آثار درخشانی در این عرصه تولید شده بود و عموم این آثار درخشان در عرصه‌های جهانی موفقیت‌های گوناگونی کسب کرده بودند. افتتاح نخستین :.79شنوارة بینالمللی پویانمایی تهران در اسفند ماه ۱۳۷۷ پایانی بر چهار دهه بی‌توجهی و بی‌مهری و آغاز فصل نوینی در نمایش و ارائة آثار پویانمایی جهان و بالاخص ایران بود.
از ۸۹۶ اثر ارسال شده به دبیرخانه، ۴۸۸ فیلم به جشنواره راه یافتند و آثار هنرمندانی از ۳۳ کشور جهان در معرض تماشای عموم قرار گرفتند. در چهار روز برگزاری جشنواره، علاوه بر مسابقة ایران و مسابقة بین‌الملل، برنامه‌هایی چون «بزرگداشت فئودور خیتروک و اسفندیار احمدیه»، «آثار استودیو پانونیا»، «آسیفا کره»، «مرور بر آثار برونو بوزتو و علی‌اکبر صادقی» و… ترتیب داده شد و داوران مسابقة بین‌الملل (نیکلاو مایداک از یوگوسلاوی، الکساندرویچ آسیموف از روسیه، دتلینا کرک از آلمان، ییری کوبیچک از چک و علی‌اکبر صادقی از ایران) و مسابقة ایران (علی‌اکبر صادقی، اکبر عالمی، اسفندیار احمدیه، نفیسه ریاحی، سعید توکلیان، ابراهیم فروزش و ابوالفضل رازانی) آثار برگزیدة جشنواره معرفی کردند.
دو سال بعد و در آغاز هزارة سوم، پویانمایی ایران دیگر چون گذشته احساس غربت و تنهایی نمی‌کرد. علی‌رغم تخصصی بودن جشنواره، استقبال عمومی به مراتب بیش از دورة پیشین بود و ۳۶ کشور جهان با آثاری به مراتب ارزشمندتر از دورة نخست در جشنوارة پویانمایی تهران حاضر بودند. «رؤیاهای سرزمین برف: تولیدات سازمان ملی فیلم کانادا»، «روشنایی در مه: آثار استودیو آردمن»، «مرور بر آثار نورالدین زرین‌کلک و نفیسه ریاحی»، «آثار برگزیدة دو دهه اسکار»، «جشنوارة جشنواره‌ها» و بخش ویژة «گفتگوی تمدن‌ها» از جمله بخش‌هایی بودند که در کار بخش‌های رقابتی جشنواره ارائه شدند. برتیسلاو پویار (چک) سایوکو کینوشیتا (ژاپن)، نلسون شین (کره)، تیزیانا لوسکی (فرانسه) و حمید نویم (ایران) داوران مسابقة بین‌الملل و عبدالله علیمراد، سعید توکلیان، علی‌اکبر صادقی، ابراهیم فروزش، اکبر عالمی، ابوالفضل رازانی و ناهید شمس‌دوست، داوران مسابقة ایران بودند و ارلینگ اریکسون از سوئد در حاشیة جشنوارة یک کارگاه آموزشی پویانمایی برگزار کرد.
تعداد کشورهای شرکت کننده در سومین جشنوارة پویانمایی تهران به ۵۲ کشور رسید. این مسئله نوید این را می‌داد که این جشنواره علاوه بر این که در ایران به جایگاهی قابل قبول دست یافته است، در عرصة بینالمللی نیز مورد توجه واقع شده است. ۱۷۵ اثر در بخش‌های رقابتی این دوره به نمایش در آمدند و در مسابقة بین‌الملل، هیئتی متشکل از مارسل یانکوویچ (مجارستان)، ناتالیا اورلووا (روسیه)، ابی فیجو (پرتغال)، کاتارینا لیلکوسیت (فنلاند) و سعید توکلیان (ایران) به داوری آثار پرداختند. علی‌اکبر صادقی، اکبر عالمی، سید علی‌رضا گلپایگانی، امیرمحمد دهستانی و فرخنده ترابی نیز اعضای هیئت داوری مسابقة ایران بودند. بخش‌های غیر رقابتی جشنواره نیز از تنوع بیشتری برخوردار بود، که )جشنوارة جشنواره‌ها(، )فیلموگرافو(، )قول ایماژو افکا(، )پویانمایی دانشجویی(، )مروری بر آثار وحیداله فردمقدم( و )پویانمایی تلویزیونی: شرکت فرهنگی هنری صبا( تعدادی از این بخش‌ها بودند.
چهارمین جشنوارة پویانمایی تهران با ۴۷۲ فیلم از ۶۱ کشور جهان برگزار شد. ابراهیم فروزش، وحیداله فردمقدم، عبداله علیمراد، سعید توکلیان و فهیمه سرخابی آثار مسابقة ایران را قضاوت کردند و جیلیان لیسی (انگلیس)، مراد کرتوبی (فرانسه)، ماریوت ریمینن (فنلاند)، یرژی کوچیا (لهستان) و اکبر عالمی (ایران) داوران مسابقة بین‌الملل جشنوارة چهارم بودند. )ایشو پاتل، پلی میان شرق و غرب(،)تابلوهای خیال: آثار گرت ون دایک و کارن آکوا(، )گزیدة آثار شرکت لوس موس(، )مدرسة سوپین فوکوم(، )شرکت فیلم‌سازی نکسوس(، )آثار بیل پلیمپتون، کوچیا و ماریوت ریمینن( و… از جمله بخش‌های غیر رقابتی این دوره بودند.
پنجمین جشنواره بین المللی پویانمایی تهران در شرایطی برگزار شد که ۱۱۶۲ فیلم از ۶۱ کشور جهان متقاضی شرکت در جشنواره بودند و از این میان۱۰۳ فیلم به مسابقه ایران و ۱۴۲ فیلم ( شامل ۲۴ فیلم ایرانی) به مسابقه بین الملل راه یافتند. در میان فیلم های متقاضی شرکت، ۸ فیلم پویانمایی بلند سینمایی به چشم می خورد که ۶ پویانمایی بلند از ایران، ژاپن، سوئد، کره جنوبی، لهستان و آمریکا پذیرفته شدند و برای نخستین بار مسابقه فیلم‌های بلند در جشنواره پوپانمایی تهران شکل گرفت. افسانه شعبان نژاد ، لیسا جمیله برجسته، سیاوش زرین آبادی، بابک نظری، فرشید شفیعی انتخاب آثار این دوره را برعهده داشتند. پروین تجوید ، حمید نویم، محمدمهدی عسگرپور، ناصر گل محمدی و امیرمحمد دهستانی اعضای هیئت داوری مسابقه ایران بودند . ترکیب هیئت داوری بین الملل عبارت بود از نانسی مری (بریتانیا)، بوریووی داونیکوویچ “بوردو”(کروواسی)، اوتو آلدر(سوئیس)، الیویه کاترین (فرانسه) و عبدا… علیمراد (ایران).
علاوه بر سه بخش مسابقه ایران، بین الملل و فیلم بلند، جشنواره در پنجمین دوره بخش‌هایی غیر رقابتی را نیز ارائه نمود:
«مروری بر آثار یک فیلم‌ساز؛ بهرام روحانی»، «لهستان؛ سرزمین ایده‌های بصری»، «جشنوارة جشنواره‌ها»، «چین؛ خستگی ناپذیر و پیشرو»، «چهار دهه تلاش: مروری بر آثار عبداله علیمراد»، «مذهب و پویانمایی»، «پویانمایی برای کودکان و نوجوانان»، «آموزش پویانمایی: ایران؛ دانشکده صدا و سیما»، «آموزش پویانمایی: بریتانیا؛ ای‌آی‌بی»، «بوردو؛ رویای کودکی»، «یک قرن پویانمایی: روح نابغه»، «چهار دوره با جشنواره پویانمایی تهران» و «سه ـ ماـ فور؛ مداد جادو» که در آن بیش از یکصد و پنجاه فیلم دراین بخش ها به نمایش در آمدند.
چهار نشست تخصصی با حضور محمدرضا جعفری جلوه، زین ژانگ (رئیس جشنواره پویانمایی چین)، محمد رضا دلپاک و سعید توکلیان برگزار شد و دو پیش کسوت پویانمایی ایران ـ بهرام روحانی و وجیه اله فرد مقدم ـ دو کارگاه آموزشی نیز برای علاقمندان و فعالان و پویانمایی ایران ترتیب دادند.
یکی از اتفاقات مهم این دوره ازجشنواره ده قسمت برنامه یک ساعته زنده تلویزیونی بود که به تفصیل گزارش روزانه جشنواره را در اختیار علاقمندان قرار
می داد.
ششمین جشنواره بین المللی پویانمایی تهران، مهمانی نـور و رنگ و حرکت بـود؛ و فرصتی برای به تماشا نشستن مجموعه ای از زیباترین آثار پویانمایی ایران و جهان. این دوره از جشنواره به مدت ۵ روز در ۷ سالن و ۲۰۵ سانس در مرکز آفرینش های فرهنگی هنری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، سینما کانون، دانشکده صدا و سیما و موزه هنرهای معاصر برگزار گردید. جشنواره شاهد حضور ۱۴۰۰ فیلم کوتاه و بلند پویانمایی از ۶۱ کشور جهان بود که فقط ۳۰ عنوان از این مجموعه بیش از ۷۰۰ جایزه جهانی را با خود به ارمغان آورده بودند. هیئت انتخاب این دوره از جشنواره را اسدا… اعلایی( مدیر فرهنگی و تهیه کننده)، عبدا… علیمراد (پیشکسوت پویانمایی)، محدرضا حسنایی (مدرس دانشگاه) معین صمدی (انیماتور و فیلم ساز) و زحل رضوی (انیماتور و فیلم ساز) برعهده داشتند که تعداد ۵۶۴ عنوان فیلم پویانمایی ایرانی و ۸۲۴ عنوان فیلم پویانمایی خارجی را مورد بازبینی و قضاوت قرار دادند. در میان این آثار می توان به این فیلم ها اشاره کرد: ” عاشقانه مستراح” به کارگردانی کنستانتین برونزیت از کشور روسیه ( ۲۰۰۶ و برنده ۱۸ جایزه معتبر جهانی) و “اسخیزین” به کارگردانی جرمی کلاپین از کشور فرانسه (۲۰۰۸ و برنده ۳۰ جایزه بین المللی) و “مادام تتلی پتلی” به کارگردانی کریس لاویس محصول کانادا ( ۲۰۰۶ و نامزد اسکار پویانمایی کوتاه و برنده ۳۹ جایزه بین المللی) و “ماسترو” به کارگردانی گزا تاث از کشور مجارستان (۲۰۰۵ و برنده ۴۴ جایزه جهانی و نامزد اسکار پویانمایی کوتاه ) و “عطر چای” به کارگردانی مایکل دودک دودیت محصول ۲۰۰۶ (کار گردان نامدار جهانی و برنده اسکار پویانمایی کوتاه) تعداد ۸۰ عنوان فیلم به بخش مسابقه ایران و تعداد ۱۷۶ عنوان فیلم به بخش مسابقه بین الملل راه یافتند که ۳۶ عنوان راه یافته به مسابقه بین الملل فیلم های ایرانی بودند.
آثار مسابقه ایران را نازنین سبحان سربندی، ابوالفضل رازانی، وجیه ا… فردمقدم، احمد عربانی، محمدعلی صفورا قضاوت نمودند و پل دریزن ، دانیال سولجیک و سابرینا برجیت وانیه ، رجینا پسوآ و اکبر عالمی به ترتیب از کشورهای کانادا، زاگرب، آلمان، پرتغال و ایران هیئت داوران مسابقه بین الملل را تشکیل می دادند.
در میان ۱۳۸۸ فیلم متقاضی شرکت ، ۱۴ پویانمایی بلند سینمایی نیز به چشم می خورد که ۷ فیلم بلند از کشورهای ایران، ژاپن، جمهوری چک و لیتوانی در ۱۷ سانس به نمایش درآمد.
علاوه بر سه بخش رقابتی مسابقه ایران و بین الملل و فیلم بلند، فیلم هایی نیز در بخش های غیررقابتی شامل چشم انداز (با زیربخش های”علم ، صنعت و پویانمایی “، “نگاه دوم” ، “استقلال نوین: نوکوفیلم استونی “، “بهترین
بهترین ها ” ، “آموزش پویانمایی” ، “چشمانداز پویانمایی ایتالیا و مجارستان” و “اشتیاقی برای بودن: اشراق” ) و نمایش های ویژه (با زیربخش های “تصاویر تغزلی: نورمن مکلارن “، “جادوی قبل از آغاز: باب کرتز و دیگران”، ” جشنواره جشنواره ها” ، ” گفتگوی صدا و تصویر” ، “دیگرگونه دیدن: مارین فرنیس ” ، “نادیدنیهای پویانمایی” ، “طعم شکلات: سوئیس فیلم “) با هدف فراهم آوردن عرصه ای پویا برای تبادل تجربه و اندیشه و ایجاد زمینه ای مناسب برای ارزیابی جایگاه آثار ایرانی در قیاس با آثار سایر کشورها دراین دوره از جشنواره به نمایش در آمدند.
با تاکید بر جنبه های آموزشی و اطلاعاتی به شیوه غیررقابتی و نیز ارزیابی سطح آموزش و تولیدات در مراکز مختلف و مقایسه آن ها با مراکز آموزشی ایران و دو کارگاه آموزشی و ۵ نشست تخصصی برگزارشدند. عناوین نشست هاعبارت بودند از ” بازی رایانه ای به مثابه هنر هشتم “با حضور مجید قادری ” رویکردی اجرایی در جلوه های ویژه سینمای ایران” با حضور بهزاد رجبی پور “تئوری شکست پرستیکو در پویانمایی “با حضور سید عباس پویا ” موسیقی و پویانمایی ” با حضور فردین خلعتبری “ویژوآل افکت” با حضور امیررضا معتمدی و رونمایی کتاب” راهنمای نگارش فیلم نامه سینمایی انیمیشن” ترجمه شقایق قندهاری توسط وجیه ا… فرد مقدم .
درکنار برنامه های فوق ، دو کارگاه آموزشی با عناوین اولین “قدم جدی ” توسط بهزاد فراهت برای مربیان کانون و کارگاه آموزشی “جون گرتز ” ( انیماتور برنده جایزه اسکار پویانمایی کوتاه ۱۹۹۳ برگزار شد که در این کارگاه جون گرتز تکنیک ابداعی خود را برای دانشجویان کارشناسی ارشد دانشگاههای هنر و تربیـت مدرس تدریس کرد.
راه اندازی اولین بازار ملی پویانمایی تهران در ششمین جشنواره بینالمللی پویانمایی تهران به منظور فراهم آوردن بستری مناسب برای فعالان شاخه‌های مختلف پویانمایی ایران و جهان، معرفی هرچه بهتر این رسانه در میان مشتاقان و همچنین آشنایی و شناخت هرچه بیشتر هنرمندان پویانمایی کشور با جدیدترین دست‌آوردهای جهانی به مدت ۵ روز، یکی دیگر از دستاوردهای این دوره از جشنواره بود. ۴۴ شرکت ایرانی و خارجی فعال درعرصه پویانمایی در این بازار آثار و دستاوردهایشان ارائه کردند و ضمن شناخت توانمندیهای یکدیگر زمینه همکاریهای مشترک فراهم گردید.
به پشتوانة شش دورة موفق پیشین، گام در راه برگزاری هفتمین دوره نهاده‌ایم، به این امید که سیر صعودی ـ کیفی جشنواره را شتابی بیشتر بخشیم و جایگاه هنر پویانمایی را در ایران بلندتر و رفیع‌تر گردانیم.
اما همیشه گام نهادن در مسیر های دشوار، سخت نیست پس گام ها را با تلاش بیشتر برداشتیم تا بتوانیم فراتر از مرزهای گذشته به نمایش آثار پویانمایی بپردازیم. افزایش سانس های نمایش از 205 به 262 سانس ، برگزاری همزمان جشنواره در سه استان کشور، نمایش بیش از 300 اثر منتخب جشنواره های جهانی که فقط می توان به این موضوع اشاره کرد که سه عنوان از این آثار بیش از 100 جایزه جهانی د:.7-شتند که در کنار بهترین های پویانمایی ایرانی که طی دو سال گذشته تولید شده بود گنجینه ارزشمندی را بوجود آورد. حضور برجسته ترین فیلم سازان جهان همچون کوهودمن، کریستوفر لاویس، فیردوزه بولبولیا و اساتید ایرانی چون وجیه ا… فرد مقدم، حمید گروگان به عنوان هیأت داوران ایرانی و بین الملل باعث گردید تا گرمای روزهای جشنواره را بیشتر احساس کنیم. نمایش بیش از 150 عنوان فیلم در بخش نمایش ويژه با هدف فراهم آوردن عرصه ای پویا برای تبادل تجربه و اندیشه هنرمندان و نمایش آثار برگزیده جشنواره های مختلف جهان و همچنین مروری برآثار یک مکتب یا سبک ویژه باعث گردید تا در این مجموعه آثار چون جشنواره جشنواره ها ، نیم قرن تلاش ، مروری بر مدرسه گوبلن و نگاهی برآثار گذشته کانون و صلح و پویانمایی به نمایش گذاشته شود. در کنار این گونه نمایش ها در بخش چشم انداز با هدف تاکید برجنبه های آموزش و اطلاعاتی به شیوه غیر رقابتی و با گزینش از میان تولیدات کشورهای مختلف به نمایش آثار استادان عروسکی همچون کوهودمن و بری پروز بپردازیم. توت، زاراملاو شفیعی به عنوان نسل نوپا در هنر پویا نمایی و همچنین مروری برآثار پونمایی آسیای شرق سیکاف وکیافا و همسران پویانما ( هالاس و بچلور ) از دیگر بخش های این جشنواره بود . در کنار این آثار نشست های تخصصی مورد توجه علاقمندان زیادی قرار گرفت نشست روز اول با موضوع زیبایی شناسی پویانمایی سه بعدی رایانه ای که توسط امیرمحمددهستانی برگزار گردید و همچنین نشست روز دوم که توسط سحرخیز با موضوع نقش پویانمایی در جلوه های سه بعدی اجرا شد و سومین نشست این دوره که به راهکارهای مناسب جهت تولید پویانمایی بلند در سینمای ایران اختصاص یافت. چهارمین نشست نیز توسط کیوان هنرمند یکی از استادان موسیقی ایران با موضوع بررسی نقاط ضعف و قوت در تولید موسیقی برای آثار پویانمایی در ایران برگزار گردید. اما آخرین نشست ما اختصاص یافت به گسترش بازار پویانمایی با کاربرهای نو که توسط سید عباس پویا اجرا گردید. حجم نمایش فیلم و نشست ها تخصصی باعث نگردید که ما آموزش را در دوره هفتم فراموش کنیم و با توجه به اشتیاق مربیان کانون جهت آموزش پویانمایی ششمین دوره کلاس های آموزشی این عزیزان را اختصاص دادیم به آموزش هنر پویانمایی عروسکی که توسط مهدی خرمیان صورت پذیرفت اما فراموش نباید کرد که امسال در کنار آموزش این هنر جویان، 25 نفر از علاقمندان به هنر پویانمایی از کشور های لبنان ، ترکیه و افغانستان در کنار مربیان کانون به آموزش این هنر پرداختند .
هشتمین جشنواره بین المللی پویانمایی تهران با توکل به خداوند متعال و مدد جستن از امام هشتم در شرایطی آغاز گردید که فشار تحریمها نتوانست خللی در جذب آثار شاخص و حضور فیلمسازان مطرح جهان در این جشنواره داشته باشد. حجم بالای آثار تولید شده درکشور و جایگاه آثار دینی در تولیدات پویانمایی باعث شد تا از دوره هشتم بخش آثار دینی به صورت مستقل داوری شود و از سویی با توجه به فرمایشات مقام معظم رهبری در آغاز سال 1391 دو جایزه به تولید ملی در بخش مسابقه ایران افزوده گردیدتا ضمن توجه ویژه به تولیدات دینی درآینده شاهد تولید آثار فاخر در این حوزه باشیم و با حمایت از سرمایه ایرانی و تلاش هنرمندان در این عرصه بتوانیم از تولیدات ملی بیشتر بهرهمند گردیم. حضور بیش از 70 کشور جهان و جذب بیش از 1000 عنوان فیلم در بخش بین الملل و 800 عنوان فیلم در بخش ایران و استقبال باورنکردنی علاقمندان از این رویداد بزرگ فرهنگی هنری و افزایش سالن های نمایش و حضور بیش از 30 شرکت تولید کننده پویانمایی در سومین بازار ملی فیلم و برگزاری شب های نقد فیلم به همراه چهار نشست تخصصی، به جرأت می توان گفت که جشنواره بینالمللی پویانمایی تهران مسیر خود را شناخته است و در آینده قدمهای بزرگی را در هدایت و حمایت از هنر پویانمایی ایران خواهد برداشت.
